Η μνήμη στους Λιγκιάδες της Βίκυς Κώστα στο Protagon
Η άγνοια φταίει που εδώ και 73 χρόνια, οι απόγονοι αυτών, που εκτελώντας εντολές των ναζί, σφαγίασαν, έκαψαν και λεηλάτησαν, δεν είπαν την πολυπόθητη λέξη. Αυτή τη μόνη λέξη. Αυτή τη «συγγνώμη», που δικαιώνει μεν, αλλά δεν ξαναενώνει οικογένειες, δεν σβήνει τον πόνο και δεν επουλώνει πληγές. Εσωτερικές και εξωτερικές. Όπως αυτή, από ξιφολόγχη στην πλάτη του Παναγιώτη Μπάμπουσκα, του μοναδικού σήμερα επιζώντα από τη ναζιστική θηριωδία στους Λιγκιάδες που έγινε στις 3 Οκτωβρίου 1943 με 82 θύματα, νέους, γέρους, γυναίκες και παιδιά. Και αυτή στην ψυχή του, καθώς μεγάλωσε χωρίς μάνα. Μια μάνα, που κατάφερε να το σώσει, μέσω της δικής της θυσίας, αφού νεκρή πια από τις σφαίρες, έπεσε και σκέπασε το μωρό της, με το κορμί της. Κι εκείνο, έψαχνε μέσα στην παγωμένη νύχτα να θηλάσει από τα ματωμένα στήθη της...
Όπως αυτές τις πληγές της Εσθήρ Κοέν και της Ζανέτ Σεβί, που κατάφεραν να βγουν ζωντανές από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ήταν ανάμεσα στους 1.725 άντρες, γυναίκες και παιδιά, που στοιβάχτηκαν τα ξημερώματα της 25ης Μαρτίου του 1944 σε φορτηγά, σε μια επιχείρηση της Γκεστάπο που άδειασε την εβραϊκή γειτονιά των Ιωαννίνων. Και που, κουβαλώντας μνήμες και έναν αριθμό του Άουσβιτς στο χέρι, χάραξαν τη δική τους πορεία, χωρίς ποτέ όμως να ξεχάσουν.
Και οι τρεις ηλικιωμένοι που έζησαν τη φρίκη και τη μανία των ναζί, βρέθηκαν πριν από λίγες ώρες ενώπιον του Προέδρου της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, Γιοάχιμ Γκάουκ. Και άκουσαν, για πρώτη φορά, μια «συγγνώμη», δέχθηκαν μια υπόκλιση, μια αγκαλιά, μια αναγνώριση των ντροπιαστικών εγκλημάτων που στοίχισαν τη ζωή των συγγενών τους και που σημάδεψαν βαθιά τούς ίδιους.
«Επιθυμώ να αρθρώσω αυτό που δράστες, αλλά και πολιτικά υπεύθυνοι τόσων πολλών χρόνων στη μεταπολεμική περίοδο δεν ήθελαν, ή δεν μπόρεσαν να προφέρουν, ότι δηλαδή τα όσα συνέβησαν εδώ ήταν κτηνώδης αδικία και με αίσθημα ντροπής και πόνου, ζητώ από τις οικογένειες των δολοφονηθέντων "συγγνώμη"» είπε χαρακτηριστικά ο Ομοσπονδιακός Πρόεδρος. Και η φωνή της μεταφράστριας λύγισε…
Με φόντο το μνημείο των σφαγιασθέντων, ο κ. Γκάουκ είπε ακόμη ότι ντρέπεται και για το γεγονός ότι η δημοκρατική Γερμανία, από την περίοδο που βήμα-βήμα άρχισε να επεξεργάζεται το παρελθόν της με κριτικό πνεύμα, έμαθε τόσο λίγα και διδάχτηκε από την ενοχή της, αναφορικά με τους Έλληνες.
«Θα ευχόμουν τόσο πολύ εάν κάποιος που έδινε τότε εντολές, ή υπάκουε σε εντολές, είχε πει προ πολλού "ζητώ συγγνώμη" ή "μετανοώ" ή "λυπούμαι βαθύτατα για το γεγονός ότι υπάκουσα σε εγκληματικές εντολές". Είναι αυτές οι φράσεις που δεν έχουν ειπωθεί, είναι αυτή η ελλιπής γνώση που θεμελιώνουν μια δεύτερη ενοχή, αφού αποκλείουν τα θύματα από τη μνήμη», ήταν ακριβώς οι λέξεις που χρησιμοποίησε. Και ίσως, οι σημαντικότερες και αυτές που έμειναν χαραγμένες στο μυαλό όλων, από την επίσκεψή του. Οι Γερμανοί δεν έψαξαν το παρελθόν, αγνόησαν τα γεγονότα, δεν ήθελαν να αντικρύσουν κατάματα τα εγκλήματά τους. Έμαθαν, ίσως χθες για πρώτη φορά, «κατά πού πέφτουν» οι Λιγκιάδες, λόγω της κάλυψης της επίσκεψης από τα γερμανικά Μέσα.
Οι μνήμες, όμως, απ’ αυτές τις τραγικές σελίδες της Ιστορίας, είναι αυτές που μπορούν να αποτρέψουν σήμερα φαινόμενα ρατσισμού, ξενοφοβίας και αντισημιτισμού, όπως είπε και ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Μωυσής Ελισάφ, ο οποίος υποδέχθηκε τον Γιοάχιμ Γκάουκ στην Εβραϊκή Συναγωγή.
Ο Πρόεδρος λοιπόν, ήρθε, εκστόμισε τη λέξη που ανέμεναν οι επιζήσαντες και απόγονοι των σφαγιασθέντων, δήλωσε αναρμόδιος για τις γερμανικές αποζημιώσεις και αυτό που ευχόμαστε όλοι πια εδώ, στην Ήπειρο, συνοψίζεται στα λόγια της Εσθήρ Κοέν: «Η θηριωδία εναντίον μας να γραφτεί σε βιβλία, να μην ξεχαστεί, να μάθουν και οι νεότερες γενιές αυτοί που θα έρθουν. Πεθαίνοντας εμείς, πρέπει ο κόσμος να μάθει ότι ο άνθρωπος δεν πρέπει να είναι απάνθρωπος»…